De Koepel in Haarlem, officieel bekend als de Koepelgevangenis, is een opvallend en historisch gebouw dat het stadsgezicht van Haarlem al decennialang kenmerkt.
De geschiedenis van de Koepel gaat terug tot het einde van de 19e eeuw, toen het werd ontworpen door de architect Johan Metzelaar. De bouw begon in 1899 en de gevangenis werd in 1901 officieel geopend. Het ontwerp van de Koepel was destijds revolutionair, met een centrale koepel die zorgde voor een panopticon-achtige structuur waarin bewakers vanuit het midden gemakkelijk alle gevangeniscellen konden observeren.
De Koepel diende oorspronkelijk als huisvesting voor veroordeelden en heeft vele decennia lang talloze gevangenen gehuisvest. De gevangenis werd echter gesloten in 2016 vanwege verouderde voorzieningen en ongeschiktheid voor moderne detentie-eisen. Het sluiten van de Koepel leidde tot discussies over de toekomst van het gebouw en hoe het een nieuwe bestemming kon krijgen.
Het architectonische belang van de Koepel werd erkend, en er ontstonden plannen om het historische gebouw een nieuwe functie te geven. Een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van de Koepel vond plaats toen Rijksvastgoed in 2017 aankondigde dat het gebouw zou worden verkocht aan het consortium Panopticon, bestaande uit verschillende partijen met ervaring in herbestemming van historisch vastgoed. Dit consortium presenteerde plannen om de Koepel om te vormen tot een zogenaamd 'Kennis- en Innovatiecentrum', waarin ruimte zou zijn voor onderwijs, ondernemerschap en evenementen.
De transformatie van de Koepel, onder leiding van architect André van Stigt, tot moderne broedplaats was een complex proces dat restauratie, herontwerp en modernisering omvatte. Het behoud van de oorspronkelijke architectonische kenmerken was een belangrijk aspect van het project, wat resulteerde in een geslaagde combinatie van historisch erfgoed en eigentijdse functionaliteit.
In 2020 opende de gerenoveerde Koepel zijn deuren voor iedereen. De Koepel is nu een een bruisende hub voor onderwijs, startups en evenementen, waarbij het rijke verleden van het gebouw samensmelt met de dynamiek van de moderne tijd. Je kunt er naar de film, fantastisch dineren, studeren, bedrijf voeren, vergaderen en evenementen organiseren of bijwonen. Bovendien kreeg het indrukwekkende dak in 2023 een nieuw lichtplan, waardoor de Koepel in alle kleuren van de regenboog uitgelicht kan worden, prachtig zichtbaar van binnen en van veraf.
Kom binnen bij de Koepel, kijk rond en laat je inspireren.
OVER DE KOEPEL
GESCHIEDENIS
1899 tot 1901Bouw Koepelgevangenis
De Koepelgevangenis in Haarlem werd van 1899 tot 1901 gebouwd door justitiearchitect W.C. Metzelaar. Hij baseerde zich op het ontwerp van zijn vader Johan Frederik Metzelaar, die in Breda en Arnhem reeds koepelgevangenissen had gerealiseerd.1990 tot 2016Koepelgevangenis
Rijksmonument de Koepel was jarenlang in gebruik als stadsgevangenis.2016Vluchtelingenopvang
De Koepel diende een tijd als tijdelijke huisvesting voor een grote toestroom van vluchtelingen.2020 tot 2022Herstructurering
Architect André van Stigt en zijn bureau zijn verantwoordelijk maken het ontwerp van de renovatie van het voormalig gevangeniscomplex. Stichting Panopticon, de SRH Grupe en de Global School for Entrepreneurship maken daarmee van hun plannen werkelijkheid; een inspirerende plek waar men kan leren, werken en recreëren onder 1 dak.